Zwyczaje wielkanocne w Polsce dawniej i dziś. 

Dzisiaj dowiecie się jakie obchodzono tradycje wielkanocne w różnych regionach Polski.

Pierwszą z nich był tzw. Pogrzeb żuru i śledzia. 

W 40-dniowym poście rezygnowano z mięsa, a także z innych produktów, takich jak nabiał czy cukier. Jadano tylko i wyłącznie żur i śledzie. Jednym ze zwyczajów związanych z przyjściem Wielkanocy był zatem symboliczny pogrzeb żuru i śledzia – polegało to na tym, że postny żur wylewano na dwór lub zakopywano w ziemi, a śledzie wieszano na drzewie. Od tej chwili można było przygotowywać różne, tłuste i słodkie potrawy.

Tradycja ta popularna była na Kujawach.

Przywołówki

Zwyczaj ten zapoczątkowany w pierwszej połowie XIX wieku polegał na tym, że chłopcy wspinali się na np. na dach i wygłaszali wiersze na temat miejscowych panien. Dziś o przywołówkach pamiętają jeszcze w Inowrocławiu.

Kolejny zwyczaj ludowy to : Wieszanie Judasza

Kukłę Judasza wykonaną ze słomy i ubraną w łachmany wieszano na wieży kościelnej, a następnie na słupie lub na drzewie i wymierzano jej sprawiedliwość. Kukłę Judasza,  który wydał Jezusa na śmierć wleczono po wsi, okładano kijami, a następnie palono.

Ten zwyczaj znany był głównie na Podkarpaciu.

Walatka i turlanki

Te dawne zwyczaje wielkanocne dotyczą pisanek i są praktykowane do dziś. Walatka polegała na stukaniu się pisankami - wygrywała ta osoba, której jajko pozostało nienaruszone.

Turlanki to toczenie pisanek po trawie (np. po łące o sporym nachyleniu). Zwyczaj ten miał przynieść urodzaj i popularny był głównie na wschodzie Polski.

 

Siuda Baba

Zwyczaj ten polegał na chodzeniu po wsi i zbieranie datków (popularny w podkrakowskich wsiach). Za Siudą Babę (kapłankę ognia) przebierali się zazwyczaj mężczyźni, którzy smarując sobie twarz węglem, wychodzili na spotkanie młodych panien.

Wizyta kapłanki ognia była dobrą wróżbą na cały przyszły rok, a usmolenie twarzy pannie zwiastowało jej szybkie zamążpójście.

Śmiergust

Jest to zwyczaj polewania wodą. Głównie kawalerowie specjalnie na tę okazję przygotowują sobie maski, a kapelusze stroją kolorową bibułą.

Ubrani w pstrokate stroje szukają panien i oblewają je wodą lub wręcz wrzucają do wanny. Ma to przynieść szczęście i powodzenie. Tradycja popularna była głównie na Śląsku, zresztą do dziś znana jest w Wilamowicach.

Emaus, czyli odpust

Dziś odbywa się coraz rzadziej, za to dawniej w Poniedziałek Wielkanocny kiermasze i odpusty odbywały się w wielu miastach. Emaus to nazwa biblijnego miasta, do którego podróżował Jezus, stąd też pochodzi nazwa odpustu.

Kurek dyngusowy

Ten dawny zwyczaj wielkanocny popularny był na wsiach. Polegał na objeżdżaniu domów  z pięknie przystrojonym kogutem. Z czasem zamiast żywego ptaka na wózku wożono koguta wykonanego z gliny. Kawalerowie śpiewali przy tym piosenki, zbierali datki, zalecali się do panien oblewając je wodą. Zabawa odbywała się w Poniedziałek Wielkanocny.

Śmigus i dyngus

Dziś połączony w jedno - kiedyś były to dwa odrębne zwyczaje wielkanocne. Śmigus polegał na smaganiu łydek panien gałązkami wierzbowymi i oblewaniu wodą. Miało to zapewnić szybkie zamążpójście. Dyngus był określeniem używanym na wykupienie się od tego zwyczaju. Panna, która nie chciała zostać oblana, wykupowała się drobnym podarkiem, np. pisanką.

Pucheroki

Zwyczaj znany w Małopolsce, a polegał na tym, iż chłopcy w wieku szkolnym ubrani w kożuchy, wysokie czapki z bibuły, z osmolonymi twarzami wygłaszali rymowane wierszyki, wzorowane na dawnych ludowych pieśniach. Za swoje wierszyki otrzymywali drobne datki.

Rękawka

Ten dawny wielkanocny zwyczaj praktykowano na kopcu Kraka w Krakowie. Po zboczu toczono jajka, placki, owoce, które trafiały w ręce uboższej ludności. Ten wielkanocny zwyczaj obchodzono tuż po świętach Wielkiejnocy, we wtorek.

Zwyczaje wielkanocne w Polsce znane do dziś

Współczesne zwyczaje wielkanocne to m. in.

• śmigus-dyngus,

• przygotowywanie palemek na Niedzielę Palmową

• święcenie pokarmów w Wielką Sobotę. Święcenie pokarmów jako zwyczaj wielkanocny, narodziło się w VIII wieku, a w Polsce zaczęto praktykować je w wieku XIV. Święcono wówczas wszystko, co mogło znaleźć się na stole.

W Niedzielę Wielkanocną w całej Polsce przygotowuje się śniadanie wielkanocne. Jest to czas, gdy w wielu domach dzielimy się ze swoimi bliskimi jajkiem, składając sobie wielkanocne życzenia. Popularne wśród dzieci jest zbijanie wzajemnie swoje pisanki. Wygrywa ten, czyje jajko najdłużej zachowa całą skorupkę.

Coraz częściej rankiem dzieci znajdują w ogrodzie lub w domu ukryte drobne podarunki  (są to najczęściej słodycze). Mówi się, że przynosi je zajączek wielkanocny.

Z pewnością wiecie czym jest zdobienie pisanek, ale czy potrafimy je odróżnić od kraszanek? Kraszanki popularne były zwłaszcza w północnej części Polski. Dawniej nazywane również byczkami lub malowankami. Są to jajka barwione na jeden kolor, bez wzorów i zdobień.

Tradycją wielkanocną w wielu domach nazwać można też generalne świąteczne porządki. Podobnie jak przed Bożym Narodzeniem, tak samo przed Wielkanocą sprzątamy domy, by święta miały uroczysty charakter.

Na koniec zapraszam Was do obejrzenia filmu edukacyjnego, EduKredka – Tradycje Wielkanocne.

Link do filmu

EduKredka – Tradycje Wielkanocne / Film edukacyjny #DLADZIECI #11 - YouTube